Το πιο βασικό κομμάτι στην αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης είναι η λεπτομερής και προσεκτική αξιολόγηση των συμπτωμάτων των ασθενών ώστε να κατανοήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο το βαθμό στον οποίο έχει επηρεαστεί η ποιότητα ζωής τους καθώς και το πόσο εκτεταμένη μπορεί να είναι η νόσος.Βάσει των προηγουμένων καθοδηγούμαστε και σχεδιάζουμε ένα εξατομικευμένο πλάνο αντιμετώπισης και θεραπείας,είτε αυτό βασίζεται σε φαρμακευτική αγωγή,είτε σε χειρουργική παρέμβαση,είτε στον συνδυασμό αυτών των δύο.
Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η αναμονή και η προσπάθεια εξοικονόμησης περισσότερου χρόνου δεν είναι προς ώφελος της ασθενούς. Όλες οι περιπτώσεις στις οποίες οι ασθενείς έχουν έντονο πόνο πρέπει να θεωρούνται ως επείγοντα περιστατικά. Αυτό εξάλλου ισχύει όχι μόνο στα υπόλοιπα πεδία της γυναικολογίας αλλα και σε όλες τις ειδικότητες.Υπάρχουν όμως και περιστατικά τα οποία είναι ,θα μπορούσαμε να πούμε, πιο επείγοντα,καθώς οποιαδήποτε καθυστέρηση μπορεί να επιφέρει μόνιμο λειτουργικό πρόβλημα σε κάποιο όργανο της ασθενούς.
Μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι η προσβολή του ουροποιητικού (και πιο συγκεκριμένα του ουρητήρα) από την ενδομητρίωση.Ο ουρητήρας είναι το «σωληνάκι» το οποίο συνδέει το νεφρό με την ουροδόχο κύστη και μεταφέρει τα ούρα.Σε περίπτωση προσβολής του ουρητήρα από την νόσο δημιουργείται μία στένωση σε κάποιο σημείο του ουρητήρα είτε γιατί η νόσος πιέζει εξωτερικά έιτε επειδή η νόσος μεγαλώνει μέσα στο τοίχωμα του ουρητήρα. Η στένωση αυτή εμποδίζει την απρόσκοπτη ροή των ούρων από τον νεφρό προς την ουροδόχο κύστη.Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την συσσώρευση των ούρων πριν από το σημείο της στένωσης, την διεύρυνση του ουρητήρα (υδροουρητήρας) και εν συνεχεία την συγκέντρωση μεγάλης ποσότητας ουρων στους νεφρούς και την διάταση των τελευταίων (υδρονέφρωση).Η υδρονέφρωση είναι και η αρχή μιας καταστροφικής πορείας για την βιωσιμότητα των νεφρών αφού μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια και τελικά σε μόνιμη απώλεια του νεφρού.Σε αυτήν την περίπτωση η χειρουργική παρέμβαση κρίνεται άμεση και σωτήρια ώστε να μπορέσει να σωθεί ο νεφρός.
Μία άλλη περίπτωση στην οποία απαιτείται άμεση παρέμβαση είναι η προσβολή του γαστρεντερικού από την νόσο.Πιο συγκεκριμένα όταν ο όζος της ενδομητρίωσης πιέζει ή διηθεί το έντερο και προκαλεί στένωση του αυλού αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να προωθηθούν τα κόπρανα φυσιολογικά και να συσσωρεύονται πάνω από το σημείο της στένωσης οδηγώντας την ασθενή σε κατάσταση αποφρακτικού ειλεού. Η άμεση χειρουργική παρέμβαση κρίνεται και σε αυτήν την περίπτωση επιτακτική.
Η ενδομητριωσική κύστη (ή αλλιώς σοκολατοειδής),είναι αποτέλεσμα της προσβολής της ωοθήκης από ενδομητρίωση.Στο μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών μαζί με την κύστη αυτή υπάρχουν και άλλες εστίες είτε στον χώρο δίπλα στην κύστη αυτή είτε και πιο απομακρυσμένα οι οποίες χρήζουν χειρουργικής εξαίρεσης.
Στην περίπτωση που και οι δυο ωοθήκες έχουν ενδομητριωσικές κύστεις (σοκολατοειδείς) η πιθανότητα να ανευρεθεί πολύ προχωρημένη νόσος στο ορθό που απαιτεί πολύπλοκο χειρουργείο αυξάνει στο 85%.
Η απάντηση είναι ΟΧΙ! Η υστερεκτομη δεν είναι θεραπεία για την ενδομητρίωση.
Η ενδομητρίωση είναι εξ’ορισμού η πάθηση κατά την οποία κύτταρα παρόμοια με αυτά του ενδομητρίου αναπτύσσονται σε θέσεις εκτός της φυσιολογικής, εκτός δηλαδή της μήτρας, επομένως η αφαίρεση της μήτρας δεν θα ωφελήσει την ασθενή και δεν θα βελτιώσει τον πόνο αφού το πρόβλημα δεν βρίσκεται στην μήτρα.Αντιθέτως η ασθενής θα υποβληθεί σε μία αχρείαστη χειρουργική επέμβαση με όλες τις πιθανές επιπλοκές.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα το παραπάνω ας σκεφτούμε το εξής παράδειγμα: κάποιος άνθρωπος με πόνο στον φρονιμίτη επισκεπτεται τον οδοντίατρο ο οποίος του λέει «καταλαβαίνω ότι έχεις πόνο στον φρονιμίτη ,αλλά εγώ θα βγάλω το μπροστινό σας δόντι γιατί αυτό ξέρω να κάνω».Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στις περιπτώσεις ενδομητρίωσης-υστερεκτομής.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η ενδομητρίωση συνοδεύεται από αδενομύωση,με ανάπτυξη δηλαδή ενδομητρίωσης μέσα στον μυ της μήτρας.Σε αυτήν την περίπτωση και μόνο θα μπορούσε η υστερεκτομή υπό προυποθέσεις να παίξει κάποιο ρόλο αφού όμως προηγηθούν άλλες συντηρητικές θεραπείες ώστε να γίνει προσπάθεια να αποφευχθεί το χειρουργείο.
Η φιλοσοφία μου πάνω σε αυτό είναι η εξής: «δεν αφαιρούμε ποτέ κάποιο όργανο αν δεν είμαστε εντελώς σίγουροι ότι το όργανο αυτό έχει πρόβλημα και αφού προηγουμένως έχουμε εξαντλήσει όλες τις πιθανότητες συντηρητικής αντιμετώπισης».
Η αφαίρεση οποιουδήποτε οργάνου πρέπει να είναι η τελευταία επιλογή τόσο για τον ιατρό όσο και για την ασθενή.
H διάγνωση της αδενομύωσης είναι εξαιρετικά δύσκολή. Ο μόνος σίγουρος τρόπος διάγνωσης είναι μέσω της ιστολογικής εξέτασης.Είναι κατανοητό όμως ότι θα πρέπει να έχει προηγηθεί υστερεκτομή.
Αυτήν την στιγμή είναι σε εξέλιξη πολλά πρωτόκολλά έρευνας στα οποία γίνεται προσπάθεια να βρεθούν τα κριτήρια εκείνα (απεικονιστικά,βιοχημικά) με την βοήθεια των οποίων θα μπορούσαμε κατηγορηματικά να απαντήσουμε στο ερώτημα για τον αν μία γυναίκα έχει αδενομύωση η όχι.
Η μόνη αξιόπιστη μέθοδος (πλην της ιστολογικής εξέτασης) που μπορεί να δώσει τις περισσότερες απαντήσεις σχετικά με τον αν υπάρχει αδενομύωση στην μήτρα είναι η λαπαροσκόπηση.Προυπόθεση για το προηγούμενο είναι η εκτέλεση της επέμβασης απο Χειρουργό Γυναικολόγο ο οποίος έχει εξειδικευτεί στον τομέα της ενδομητρίωσης και μπορεί να εντοπίσει την διαφορά του σχήματος και της υφής μιας φυσιολογικής μητρας ,από μία μήτρα με αδενομύωση.
Πολλές φορές ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτήν ερώτηση από γυναίκες που με αγωνία προσπαθούν να βρουν απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα:πρέπει να αφαιρέσω την σάλπιγγα ή όχι;
Υδροσάλπιγγα ονομάζεται η διάταση της σάλπιγγας που προκαλείται από συσσώρευση-παγίδευση υγρού εντός αυτής εξαιτίας εξωτερικών συμφύσεων,όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην ενδομητρίωση.Πολλές φορές σε περιπτώσεις ενδομητρίωσης το υγρό αυτό που συσσωρεύεται είναι αίμα.Σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις η σάλπιγγα δυστυχώς δεν είναι λειτουργική.
Τα ιατρικά δεδομένα είναι σαφή.Η αφαίρεση της υδροσάλπιγγας (ακόμα σε περιπτώσεις που η ασθενής προγραμματίζει να μπει σε διαδικασία εξωσωματικής) μπορεί να διπλασιάσει τα ποσοστά επιτυχούς εγκυμοσύνης.
Η εκτενής και λεπτομερής συζήτηση της ασθενούς με τον Χειρουργό Γυναικολόγο πριν από την επέμβαση είναι ίσως το πιο κομβικό σημείο της όλης διαδικασίας.
